Στα επερχόμενα χρόνια του εικοστού πρώτου αιώνα η ιδεολογία, οι θεσμοί καθώς και οι δυνάμεις της «παγκόσμιας διακυβέρνησης» θα απειλήσουν άμεσα τη νομιμότητα αλλά και την εξουσία του δημοκρατικού εθνικού κράτους και τη συνταγματική του κυριαρχία. Ποιά είναι αυτή η ιδεολογία, αυτοί οι θεσμοί και οι δυνάμεις και με ποιο τρόπο απειλούν την φιλελεύθερη δημοκρατία και την κυριαρχία των κρατών; Προκειμένου να εξετάσουμε αυτά τα θέματα ας αρχίσουμε με το κύρια ερωτήματα της πολιτικής. Ποιος κυβερνά; Σε ποιόν είναι υπόλογη η πολιτική εξουσία; Πώς επιλέγονται οι κυβερνήτες;Πώς περιορίζεται η ισχύς των κυβερνητών; Πώς αντικαθίστανται οι κυβερνήτες; Πώς διαμορφώνονται οι νόμοι; Πώς οι κακοί νόμοι μπορούν να αλλάξουν; Αυτά είναι τα αιώνια ερωτήματα της πολιτικής. Από την αρχαιότητα ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης αναζητούσαν το «τέλειο πολίτευμα».
Στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα μήπως τάχα έχει δοθεί απάντηση σ΄ αυτό το καίριο ερώτημα?
Για πολλούς ανά τον ανεπτυγμένο κόσμο η απάντηση είναι καταφατική. Η φιλελεύθερη δημοκρατία, αυτός ο υβριδικός συνδυασμός φιλελευθερισμού και δημοκρατίας είναι το «τέλειο πολίτευμα».
Ο φιλελευθερισμός στην παραδοσιακή πολιτική θεωρία σημαίνει έμφαση στα ατομικά δικαιώματα, στους ελεύθερους θεσμούς, στην αμερόληπτη εφαρμογή του νόμου, στην ελευθερία του λόγου και συνάθροισης, στην ατομική ιδιοκτησία αλλά και στην ελευθερία της λειτουργίας των θρησκευτικών, εμπορικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών θεσμών και ιδρυμάτων. Στα πλαίσια του φιλελευθερισμού, η ισότητα της ατομικής ιθαγένειας αποτελεί τον κανόνα. Δημοκρατία σημαίνει ότι ό δήμος (ο λαός) κυβερνά. Στην καρδιά της σύγχρονης δημοκρατίας βρίσκεται το δόγμα ότι οι κυβερνήσεις αντλούν την εξουσία τους από τη «συναίνεση των κυβερνωμένων». Η εθνική αυτο-διακυβέρνηση, η λαϊκή κυριαρχία και η πλειοψηφική ισχύς διέπει τους κανόνες της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Αυτά τα μεγάλα και σημαντικά ερωτήματα στη θεωρία έχουν την απάντησή τους μέσα στα πλαίσια της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η πολιτική εξουσία ενοικεί σε έναν συντεταγμένο λαό και στηρίζεται στην «συναίνεση». Αυτός ο αυτοκυβερνώμενος λαός επιλέγει τους δικούς του κυβερνήτες δια των νόμιμων εκλογών και μπορεί να τους αντικαθιστά εφόσον είναι αναποτελεσματικοί. Ο λαός οριοθετεί την εξουσία και ισχύ των κυβερνητών του μέσω ενός Συντάγματος που λειτουργεί ως βασικός νομικός κώδικας. Οι κακοί νόμοι μπορούν να αλλάξουν από εκλεγμένους εθνικούς νομοθέτες. Επιπλέον, στην πράξη η δημοκρατία έχει εφαρμογή μόνο μέσα στα όρια των μεμονωμένων φιλελεύθερων δημοκρατικών εθνικών κρατών.
To 1989 ο Francis Fukuyama στο «Το Tέλος της Ιστορίας» υποστήριζε ότι το μεγάλο ερώτημα της πολιτικής –«ποιο είναι το καλύτερο πολίτευμα»- είχε απαντηθεί.. Ο Fukuyama αναγνώριζε ότι θα έκαναν την εμφάνισή τους ιδεολογίες ανταγωνιστικές προς την φιλελεύθερη δημοκρατία αλλά όχι αντίπαλες πολιτικές απόψεις με παγκόσμια αποδοχή.
Παγκόσμια διακυβέρνηση: Από τον Διεθνισμό στον Υπερεθνισμό
Με την έλευση της παγκοσμιοποίησης το θέμα «ποιος θα κυβερνά» είναι πάρα πολύ επίκαιρο. Για πολλές από τις ελίτ του κόσμου το μεγάλο σχέδιο του 21ου αιώνα είναι το πώς θα επιτευχθεί η παγκόσμια διακυβέρνηση. Υποστηρίζεται ότι υπάρχουν παγκόσμια προβλήματα όπως πόλεμοι, τρομοκρατία, κλιματική αλλαγή, τεράστιες ανισότητες συνθηκών, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ρατσισμός, σεξισμός και ξενοφοβία, εξωτερική και εσωτερική μετανάστευση προς τις πλούσιες χώρες, πείνα και ασθένειες όπως το AIDS. Αυτά τα προβλήματα βρίσκονται υπεράνω των δυνάμεων και πέραν των δυνατοτήτων των εθνικών κρατών για να λυθούν. Επομένως απαιτείται κάποια μορφή «παγκόσμιας διακυβέρνησης» για να τα αντιμετωπίσει. Υπάρχει μια σαφής διάκριση μεταξύ του διεθνισμού και του υπερεθνισμού. Αντίθετα με το παραδοσιακό διεθνές σύστημα κυρίαρχων εθνικών κρατών, αυτό το νέο υπερεθνικό σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης επιδιώκει την καθιέρωση υπερεθνικών νόμων, κανονισμών και θεσμών των οποίων η εξουσία θα εκτείνεται πέρα και εντός των εθνικών κρατών. Τα εθνικά κράτη συνεχίζουν να υφίστανται αλλά υπόκεινται σε υπερεθνική εξουσία. Αυτή η Αρχή, η εξουσία ασκείται με νέους ορισμούς του διεθνούς δικαίου (στην πράξη υπερεθνικό δίκαιο)όπως τα υπερεθνικά δικαστήρια σαν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, άπειρες επιτροπές των Ηνωμένων Εθνών που καθιερώνουν νέους παγκόσμιους κανόνες, υπερεθνικοί οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και ΜΚΟ.
Υπερεθνικός Προοδευτισμός: Ένα μετα-φιλελεύθερο σχέδιο
Στο πλέον αφηρημένο επίπεδο οι υπέρμαχοι της παγκόσμιας διακυβέρνησης διακηρύσσουν έντονα την υποστήριξή τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ανεκτικότητα, δικαιοσύνη και δημοκρατικές αξίες.
Τον Απρίλιο 2008 ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκ. Μπράουν δήλωσε ότι «παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις» και ότι «ο εικοστός πρώτος αιώνας μπορεί να είναι ο πρώτος προοδευτικός αιώνας στον οποίο δημιουργήσαμε την πρώτη πραγματικά παγκόσμια κοινωνία». Τι σημαίνει αυτό στην πράξη? Τι προασπίζονται σε επιχειρησιακό επίπεδο όσοι προωθούν την παγκόσμια διακυβέρνηση?
Αυτό που ονομάζεται «υπερεθνικός προοδευτισμός» έχει συγκεκριμένα εμφανή χαρακτηριστικά.
Κατ’ αρχήν η βάση της πολιτικής κοινωνίας δεν θα πρέπει να είναι ο πολίτης-άτομο και οι εθελοντικές ενώσεις αλλά οι ομάδες ταυτότητος (φυλετικές, εθνοτικές, φύλου, θρησκευτικές, σεξουαλικής προτίμησης κλπ).
Δεύτερον, αυτές οι ομάδες ταυτότητας θα πρέπει να διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τους προνομιούχους (λευκούς, άνδρες, χριστιανοί, ετεροφυλόφιλοι) και τους περιθωριοποιημένους (μη-λευκοί, μη-χριστιανοί, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι).
Τρίτον, οι κύριες ανισότητες στην κοινωνία είναι «συστημικές» ή «θεσμικές», εγγενείς στη φύση του συστήματος. Έτσι έχουμε «συστημικό ρατσισμό» και «συστημικό σεξισμό» μαζί με την ομοφοβία, την ισλαμοφοβία και την ξενοφοβία που είναι εγγενείς στη φύση της κοινωνίας.
Τέταρτον, ένας σημαντικός στόχος της κοινωνίας οφείλει να είναι η εξαφάνιση αυτών των ανισοτήτων που δημιουργούν οι ομάδες ταυτότητας. Μια δίκαιη κοινότητα σημαίνει ισότητα συνθηκών βασισμένη στην ομάδα.
Πέμπτο, το εθνικό κράτος είναι ένας ανεπαρκής θεσμός ώστε να επιτύχει κοινωνική δικαιοσύνη και αδύναμο να επιλύσει προβλήματα του μέλλοντος. Επομένως η εθνική ταυτότητα και η αποκλειστική εθνική ιθαγένεια είναι εκ φύσεως προβληματικές.
Έκτο, η παγκόσμια μετανάστευση από λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη προς περισσότερο ανεπτυγμένα θα αποτελέσει ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του 21ου αιώνα. Αντί να προωθηθεί η αφομοίωση των μεταναστών μέσα σε μια υπάρχουσα εθνική κουλτούρα, η «δικαιοσύνη» απαιτεί να προωθήσουμε την υπερεθνική ιθαγένεια, τη συνείδηση της Διασποράς και τον πολυπολιτισμό.
Αν και οι εκφραστές του φιλελεύθερου δημοκρατικού εθνικού κράτους καθώς επίσης και του υπερεθνικού προοδευτισμού συνηγορούν υπέρ της «ένταξης» των μεταναστών, το θέμα αμφισβητείται βαθύτατα. Οι υπέρμαχοι της εθνικής κυριαρχίας λίγο πολύ υποστηρίζουν μια μορφή πατριωτικής αφομοίωσης που αποδείχτηκε αποτελεσματική κατά τον περασμένο αιώνα στην Αμερική, στη Γαλλία και σε άλλες δημοκρατίες.
Οι υπέρμαχοι του παγκόσμιου προοδευτισμού δίνουν έμφαση στη υπερεθνική ιθαγένεια. Υπ΄ αυτό το πρίσμα «ένταξη» σημαίνει ενσωμάτωση μιας συγκεκριμένης κοινότητας μεταναστών ως ιδιαίτερη κοινότητα που θα διατηρεί δεσμούς με εξουσίες και Αρχές εκτός του δημοκρατικού εθνικού κράτους υποδοχής.
Θα μπορούσαμε εύλογα να δεχθούμε ότι ο υπερεθνικός προοδευτισμός είναι η κυρίαρχη ιδεολογία στην Ε.Ε., σε κάποια ευρωπαϊκά έθνη, στα αμερικανικά πανεπιστήμια και στα πολιτικά κόμματα της Δύσης.
Η περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο «μετα-δημοκρατικής» και «μετα-φιλελεύθερης» ιδεολογίας. Αρχικά η εξουσία έμελλε να διατηρηθεί από τα κράτη-μέλη που αντιπροσωπεύονταν στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά για δεκαετίες την ασκούσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Πραγματικά, η νομοθέτηση ξεκινά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο μπορούν απλά να αρνηθούν την υιοθέτηση και θεσμοθέτηση πολιτικών που έχει ήδη διαμορφώσει η Ε. Επιτροπή ή ακόμα μπορούν να τροποποιήσουν νομοσχέδια της Επιτροπής μέσω μιας μάλλον περίπλοκης διαδικασίας.
Εύλογα λοιπόν ένας από τους πιο επιφανείς Ευρωπαίους κοινωνιολόγους ο Ralph Dahrendorf (πρώην ευρωπαίος επίτροπος και μετέπειτα μέλος της Βουλής των Λόρδων) δήλωσε ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. είναι «μια προσβολή στη δημοκρατία».και ότι «δεν είναι αστείο ότι αν η Ε.Ε. έκανε αίτηση για ένταξη στην Ε.Ε. δεν θα της επιτρεπόταν η εισδοχή επειδή είναι ανεπαρκώς δημοκρατική»!
Στο «Ποιοι είμαστε: Προκλήσεις της αμερικανικής εθνικής ταυτότητας» ο Samuel Huntington υποστηρίζει ότι θέματα όπως ο υπερεθνισμός, η παγκοσμιοποίηση, η διπλή υπηκοότητα, ο πολυπολιτισμός, η μετανάστευση, η αφομοίωση, τα κριτήρια της εθνικής ιστορίας, ο ευρωκεντρισμός αποτελούν «όλα μάχες σε ένα και μόνο πόλεμο για τη φύση της αμερικανικής εθνικής ταυτότητας».
Η κεντρική ιδέα του Huntington είναι ότι «οι απο-εθνικοποιημένες ελίτ» προωθούν το «υπερεθνικό» και το «πολυπολιτισμικό» προκειμένου να «αποδομήσουν» το «πιστεύω» των κρατών και την εθνική τους κουλτούρα. Αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι η φύση του αμερικανικού φιλελεύθερου δημοκρατικού καθεστώτος όπως είναι από παράδοση κατανοητό. Θα συνεχίσει αυτό το καθεστώς να διατηρείται και θα μεταφερθεί στις επόμενες γενιές ή θα μετασχηματιστεί σε ένα νέο τύπο υπερεθνικού-πολυπολιτισμικού-μετα-κυρίαρχου καθεστώτος? Γι αυτές του τις απόψεις ο Huntington δέχτηκε ανηλεείς επιθέσεις από τις απο-εθνικοποιημένες ελίτ της αριστεράς που δεν επιθυμούν την ανοιχτή συζήτηση τέτοιων θεμάτων.
Τα καλά νέα
Δύο θετικές εξελίξεις μπορούν να αναφερθούν κατά της επέλασης του υπερεθνικού προοδευτισμού: 1) οι λαοί παραμένουν προσηλωμένοι στην εθνική τους ταυτότητα και στο δημοκρατικό εθνικό κράτος και 2) υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποιες αντι-ελίτ στην κεντροδεξιά αρχίζουν να παίρνουν στα σοβαρά την απειλή της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Όσο δε για τον αμερικανικό λαό ειδικότερα, δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν από το 1989 μέχρι το 2004 δείχνουν ότι περίπου το 96% των ερωτηθέντων δήλωσαν «υπερήφανοι» που ήταν Αμερικανοί. Επιπλέον σε θέματα όπως ο υπερεθνισμός, οι Αμερικανοί κλίνουν καταφατικά υπέρ της εθνικής κυριαρχίας, την πατριωτική αφομοίωση των μεταναστών και την αντιμετώπιση της απειλής του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Περίπου 83% θεωρούν τους εαυτούς τους κατ’ αρχήν Αμερικανούς υπηκόους και όχι «παγκόσμιους πολίτες» ενώ το 66% πιστεύουν ότι το Σύνταγμα θα έπρεπε να είναι η «ανώτατη νομική Αρχή» για τους Αμερικανούς εάν ετίθετο θέμα προτίμησης ανάμεσα στο Σύνταγμα και το Διεθνές Δίκαιο. Ένα συντριπτικό 86% πιστεύει ότι πιθανοί μετανάστες που επιθυμούν να αντικαταστήσουν το Αμερικανικό Σύνταγμα με τον Ισλαμικό νόμο δεν θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα μετανάστευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Συμπέρασμα
Αυτό που χρειάζεται να γίνει σήμερα είναι να αναπτυχθεί στην κεντροδεξιά ένα ευρύ πλαίσιο που θα εξετάζει σοβαρά το σχέδιο της παγκόσμιας διακυβέρνησης και της ιδεολογίας της περί άμορφου προοδευτισμού. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η παγκόσμια διακυβέρνηση αποτελεί απειλή για τα σημερινά καθεστώτα. Θέτει εν αμφιβόλω τη νομιμότητα του φιλελεύθερου δημοκρατικού εθνικού κράτους και τις βασικές αρχές της συνταγματικής μας κυριαρχίας. Δεν είναι δημοκρατική αλλά μετα-δημοκρατική, δεν είναι φιλελεύθερη αλλά μετα-φιλελεύθερη. Αυτή η πρόκληση πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και ακαριαία. Καθώς διανύουμε τον 21ο αιώνα η κεντροδεξιά θα εμπλακεί σε αρκετές «υπερβατικές συγκρούσεις» ταυτόχρονα.
Σήμερα και στα επερχόμενα χρόνια η κεντροδεξιά θα πρέπει να αναμετρηθεί με δύο ιδεολογικούς αντιπάλους: τους αντι-δημοκράτες (φονταμενταλιστικό Ισλάμ, ίσως τους Κινέζους δικτάτορες και άλλους) και με τους μετα-δημοκράτες (υπερεθνικούς προοδευτιστές).
Μια ουσιαστική κριτική κατά της παγκόσμιας διακυβέρνησης θα μπορούσε να γίνει εντονότερη αν θεμελιωθεί στις παγκόσμιες αρχές και όχι απλά στον μοναδικό ρόλο της Αμερικής στον κόσμο.
Ο ιδεολογικός αντίποδας για τον προοδευτισμό της παγκόσμιας διακυβέρνησης είναι η στήριξη στις παγκόσμιες αρχές του συνταγματισμού, στην κυβέρνηση που βασίζεται στην συναίνεση των κυβερνωμένων και στην κυριαρχία του φιλελεύθερου δημοκρατικού εθνικού κράτους.
Επιπλέον αντί να στηρίξουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση. ως Ε.Ε. θα πρέπει να στηρίξουμε εκείνες τις δυνάμεις εντός της Ε.Ε. που επιδιώκουν την αποκατάσταση της εξουσίας, στα δημοκρατικά εθνικά κράτη.
Ακόμη, η Ινδία, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και πιθανώς μια Βρετανία υπό τους Τόρις θα μπορούσαν να αποτελέσουν υποστηρικτές ενός εντονότερου οράματος για συνταγματική δημοκρατική κυριαρχία.
Συμπερασματικά, το αιώνιο ερώτημα της πολιτικής (ποιος θα κυβερνά και με ποιο καθεστώς?) παραμένει αναπάντητο στην αρχή του 21ου αιώνα. Το φιλελεύθερο δημοκρατικό εθνικό κράτος γενικά θα πρέπει να αναμετρηθεί με αυτό που ίσως είναι η μεγαλύτερη πρόκληση μέχρι σήμερα για την ηθική τους υπόσταση και νομιμότητα και εκφράζεται από τις δυνάμεις και την ιδεολογία της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Αυτή η πρόκληση είναι «υπαρξιακή» επειδή αμφισβητεί την ύπαρξη του συνταγματικού δημοκρατικού καθεστώτος. Είναι δυσάρεστο επειδή προέρχεται από την ίδια τη σκέψη του Διαφωτισμού και από τον Δυτικό πολιτισμό. Αυτή θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση του 21ου αιώνα.
ΜΑΝ. ΑΣΤΡΕΙΝΙΔΗΣ
