Όταν έρθει η απειλή από το διάστημα...

Ο διεθνής και καταξιωμένος επιστήμονας ερευνητής της ΝΑΣΑ, δρ. Σταμάτιος Κριμιζής, Δ/ντής Τμήματος Διαστημικής και Εφαρμοσμένης Φυσικής, στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, μιλάει στο pyles.tv και τον Γιάννη Μούτσο για το ενδεχόμενο σύγκρουσης της Γης με αστεροειδείς και κομήτες και αποκαλύπτει πόσο έτοιμη είναι  ανθρωπότητα να αντιμετωπίσει την απειλή από το διάστημα.

Τα σχέδια της NASA για να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη σύγκρουση . 
  Γιάννης Μούτσος: Στην εισαγωγική σελίδα της ΝΑΣΑ υπάρχει αναφορά για αστεροειδείς και κομήτες που διασταυρώνονται με την τροχιά της Γης. Έχετε εσείς την δυνατότητα να προβλέψετε το μέγεθος τέτοιου ουρανίου σώματος καθώς και το χρόνο και την δύναμη  της σύγκρουσης;

 Δρ. Κριμιζής: Οι αστεροειδείς και οι κομήτες είναι μια τάξη ουρανίων σωμάτων τα  οποία έχουν διαστάσεις από λίγα δεκάδες μέτρα έως δεκάδες χιλιόμετρα. Και ορισμένα, αλλά όχι όλα, από αυτά τα αντικείμενα διασταυρώνονται με την τροχιά της γης. Ως εκ τούτου υπάρχει κίνδυνος μια πιθανής σύγκρουσης στο μέλλον. Βέβαια το γεγονός ότι

έχουν συγκρουστεί με τη γη στο παρελθόν, πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια είναι πασιφανές. Διότι έχουμε αποδείξεις και στο έδαφος αλλά και στο γεωλογικό ιστορικό της γης, όπως την επιβεβαιωμένη σύγκρουση ενός αστεροειδούς διαστάσεων περίπου 10 χιλιομέτρων, ο οποίος χτύπησε στην περιοχή του κόλπου του Μεξικού. Αυτό συνέβη πριν 65 εκατομμύρια χρόνια και συνέπεσε με την εξαφάνιση των δεινοσαύρων από την γη. Αυτό σημαίνει ότι αυτού του είδους οι αστεροειδείς έχουν χτυπήσει τη γη στο παρελθόν και υπάρχουν τώρα δεκάδες ανάλογα παραδείγματα.

  Όσον αφορά το δεύτερο μέρος της ερώτηση σας σχετικώς με το αν είναι δυνατόν να προβλεφθούν αυτά τα χτυπήματα στο μέλλον. Βέβαια είναι δυνατόν να προβλεφθούν εάν οι τροχιές των σωμάτων αυτών έχουν καθοριστεί.Μπορεί κανείς να καθορίσει και να υπολογίσει με ακρίβεια την τροχιά ώστε να  αποφασιστεί αν πρόκειται να γίνει μια σύγκρουση ή όχι από το εγγύς μέχρι το απώτερο μέλλον-συζητάμε δηλαδή 100 ή και 200 χρόνια από σήμερα.

  Γ.Μ. Έχουν όμως τεθεί σε εφαρμογή κάποια σχέδια από τη ΝΑΣΑ τα οποία να  μας βοηθούν να προβλέψουμε κατά κάποιο τρόπο  που, πως και ποιο θα είναι το μέγεθος μια τέτοιας σύγκρουσης;

 Δρ. Κριμιζής: Ναι υπάρχουν σχέδια, αλλά είναι κατά κάποιο τρόπο ανολοκλήρωτα προς το παρόν. Υπάρχει το σχέδιο SPACEGUARD που συνίσταται από τηλεσκόπια τα οποία παρακολουθούν την περιοχή της γης και τους εγγύς ηλιακού συστήματος για παρουσία αντικειμένων των  οποίων η διάμετρος είναι γύρω στο ένα χιλιόμετρο ή παραπάνω από ένα χιλιόμετρο. Και υποτίθεται ότι υπάρχουν γύρω στα 1000 – 1100 τέτοια αστεροειδή και κομήτες, αλλά μόνο γύρω στο 40 ή 50% από αυτά έχουν παρατηρηθεί.

  Τα υπόλοιπα ακόμη δεν είναι γνωστά. Δηλαδή η υπόθεση ότι είναι γύρω στα 1100 είναι μια στατιστική μελέτη. Όλα αυτά πρέπει να παρατηρηθούν και η τροχιά τους να προσδιοριστεί, ώστε να είναι δυνατόν να υπολογίσει κανείς εάν και ποτέ πρόκειται να έρθουν πολύ κοντά στη γη και ποια είναι η πιθανότητα μιας σύγκρουσης. Επίσης το 2007 άρχισε ένα  πρόγραμμα που λέγεται PAN Stars στη Χαβάη, το οποίο ερευνά για τέτοια σώματα με διάμετρο πολύ μικρότερη γύρω στα 300 μέτρα περίπου  και παραπάνω. Και αυτό έχει  τη δυνατότητα να καλύψει  πολύ περισσότερα. Για να σας δώσω μια ιδέα: ας πούμε ο αριθμός των βράχων κατά κάποιο τρόπο από το διάστημα με διάμετρο πάνω από 40 μέτρα είναι περίπου γύρω στο ένα εκατομμύριο. Και το γεγονός ότι το μέγεθος 40 και 50 μέτρα έχει σημασία είναι γιατί η εκρηκτική δύναμη του δύναμη σε περίπτωση σύγκρουσης με την επιφάνεια της γης θα ισοδυναμεί με τρεις μεγατόνους TNT.

Εαν έπεφτε στο Λονδίνο αντί της Σιβηρίας, το ουράνιο σώμα του 1908...

 Γ.Μ. : Αν μπορούσαμε να κάνουμε μια σύγκριση μιας σύγκρουσης ενός αστεροειδούς μεγέθους 50 μέτρων με μια πυρηνική έκρηξη τι αντιστοιχία θα είχε σε μια πυρηνική βόμβα;

  Δρ. Κριμιζής: Η βόμβα της Χιροσίμα ήτανε 20.000 τόνους και συζητάμε για τρία εκατομμύρια τόνους. Δηλαδή θα ήταν 150 φορές μεγαλύτερη αυτή η έκρηξη.

 Γ.Μ.: Μας λέτε δηλαδή οτι θα αρκούσε ένας αστεροειδής 50 μέτρων να καταστρέψει πολύ μεγάλο μέρος της γης;

 Δρ. Κριμιζής: Βέβαια. Εάν χτυπήσει ας πούμε σε μια περιοχή η οποία είναι κατοικημένη θα κάνει τεράστια καταστροφή. Έχουμε ήδη ένα παράδειγμα από ένα τέτοιο χτύπημα που έγινε το 1908 στη Σιβηρία σε μια τελείως ακατοίκητη περιοχή και υπολογίζεται ότι η διάμετρος του αντικειμένου ήταν γύρω στα 60 μέτρα και κατάστρεψε μια περιοχή  2000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Τεράστια περιοχή και υπάρχουν ακόμη και σήμερα οι ενδείξεις για τα δέντρα τα οποία είχαν ολοκληρωτικά καταστραφεί και η όλη περιοχή είχε καταστραφεί. Ευτυχώς όμως έπεσε σε ακατοίκητο μέρος. Εάν για παράδειγμα είχε φτάσει στη γη οχτώ ώρες αργότερα θα είχε χτυπήσει το Λονδίνο. Δε μπορούμε να φανταστούμε τι καταστροφή θα είχε προκαλέσει.

 Γ.Μ. Θέλω να σας ρωτήσω σχετικά με το ρόλο που έχουν αυτά τα ουράνια σώματα στην δημιουργία της γης σε πολύ νωρίτερα χρόνια, καθώς και στη δημιουργία ζωής πάνω στη γη, δηλαδή κάποιο μικροοργανισμοί ή κάποιες ανάλογες χημικές ενώσεις που προώθησαν την ανθρώπινη ζωή.

 Δρ. Κριμιζής: Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι η γη και βασικά όλοι οι πλανήτες ��το μακρινό ηλιακό σύστημα δηλαδή ο Άρης, η Γη, η Αφροδίτη, ο Ερμής υπέστησαν κάποιο βομβαρδισμό κατά κάποιο τρόπο από τέτοια σώματα τα πρώτα 500 εκατομμύρια χρόνια της δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος. Δηλαδή γύρω στα 4 περίπου δις χρόνια  που έγινε αυτός ο βομβαρδισμός και φυσικά ορισμένα από αυτά τα σώματα είχαν συστατικά τα οποία έχουν σχέση με τη ζωή όπως για παράδειγμα οι υδατάνθρακες.

  Οι κομήτες έχουν πολλά χημικά συστατικά τα οποία τελικώς έδωσαν την δυνατότητα να υπάρξει ζωή στη γη κατά κάποιο τρόπο. Δε ξέρουμε βέβαια ακριβώς αλλά ξέρουμε ότι υπάρχουν σήμερα ενδείξεις -όχι ενδείξεις - αποδείξεις. Θα έλεγα ότι πρωτοτυπώδης μικροβιακή ζωή υπήρχε πριν 3.8 δις χρόνια στην επιφάνεια της γης. Επομένως μπορεί να μην είναι απλώς τυχαίο ότι οι πρώτες ενδείξεις ζωής εμφανίστηκαν μετά από αυτό το βομβαρδισμό της γης .

Υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες;

 Γ.Μ. Αν λοιπόν δεχτούμε πως ένα αστεροειδής μπορεί να έχει προκαλέσει την ανάπτυξη του ανθρωπίνου γένους, τότε θα πρέπει βεβαίως να δεχτούμε ότι υπάρχει ζωή και σε κάποιον άλλο πλανήτη που βρίσκεται πολύ κοντά μας. Διαθέτουμε κάποια στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ζωή υπάρχει και σε άλλους πλανήτες;

 Δρ. Κριμιζής: Αποδείξεις δεν υπάρχουν σήμερα για ζωή σε άλλους πλανήτες, διότι βέβαια είναι πάρα πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς αν υπάρχει ζωή δίχως να επισκεφθεί το πλανήτη και να κάνει ειδική ανάλυση του εδάφους και του υπεδάφους. Οι μεγαλύτερες πιθανότητες βέβαια -όπως γνωρίζουμε όλοι- είναι να υπήρξε ζωή στον Άρη διότι όπως ξέρουμε αυτό που χρειάζεται για να υπάρξει ζωή είναι προφανώς η ύπαρξη νερού και η ύπαρξη μιας πηγής ενεργείας για να γίνουν οι χημικές αντιδράσεις που τελικώς δημιούργησαν τα οξέα τα οποία με την σειρά τους έγιναν πρωτεΐνες για την δημιουργία της ζωής.

  Στον Άρη είναι καταφανές ότι υπάρχει πάρα πολύ νερό και μάλιστα στην επιφάνεια του Άρη πριν από τουλάχιστον 500 εκατομμύρια χρόνια. Ενδεχομένως να υπάρχουν δεξαμενές νερού στο υπέδαφος οι οποίες πότε - πότε εμφανίζονται στην επιφάνεια όπως καταγράφουν ορισμένες παρατηρήσεις από διαστημόπλοια τα οποία είναι σε τροχιά γύρω από τον Άρη. Υπάρχει πάρα πολύ νερό και στο βόρειο και στο νότιο πόλο του Άρη. 

  Ξέρουμε ότι νερό υπήρχε, ξέρουμε επίσης ότι υπήρχε μια ατμόσφαιρα στον Άρη πριν 500 εκατομμύρια χρόνια η οποία ήταν πυκνή. Τώρα βέβαια η ατμόσφαιρα έχει ως επί το πλείστον εξαφανιστεί. Έχει μια πολύ ελαφριά ατμόσφαιρα ο Άρης, δηλαδή 5 χιλιοστά της ατμοσφαιρικής πίεσης της γης και υπάρχει πιθανότητα κάποιου είδους υποτυπώδους μικροβιακής ζωής να είχε αναπτυχθεί. Μάλιστα υπάρχουν ενδείξεις  ότι πολλοί μετεωρίτες οι οποίοι έχουν πέσει σε πολλά μέρη της γης και ειδικώς στην Ανταρκτική προέρχονται από τον Άρη διότι έχουν αναλυθεί τα συστατικά τους κλπ. Πριν από λίγα χρόνια είχε γίνει μια ανάλυση από ορισμένους επιστήμονες εδώ στην Αμερική οι οποίοι είχαν βγάλει το συμπέρασμα ότι είδαν απολιθωμένα μικρόβια σε έναν από αυτούς τους μετεωρίτες.

  Είναι άλλοι επιστήμονες οι οποίοι αποφάσισαν ότι πράγματι αυτό μπορεί να προέκυψε και από φυσικούς λόγους και όχι ένεκα  μικροβιακής δραστηριότητος. Αλλά αυτό βέβαια αργά ή γρήγορα θα το βρούμε όταν προσγειωθεί ένα διαστημόπλοιο στον Άρη στην επόμενη δεκαετία και φέρει πίσω ένα δείγμα από το έδαφος και από το υπέδαφος.

Τι θα κάνουμε σε περίπτωση που αστεροειδής μπει στην τροχιά της γης.

 Γ.Μ.Υπάρχει κάποιος μηχανισμός ο οποίος  θα μπορούσε να αποτρέψει και να παρεκκλίνει έναν αστεροειδή που κινείται εχθρικά προς τη γη;

 Δρ. Κριμιζής: Υπάρχουν ορισμένες ιδέες και υπολογισμοί και -κατά κάποιο τρόπο- θεωρίες για το πώς μπορεί να γίνει αυτό. Οι οποίες είναι μεν λογικές και ανεκτές αλλά καμιά δεν έχει δοκιμαστεί. Για παράδειγμα  ένας αστεροειδής του οποίου η τροχιά είναι καθορισμένη και πρόκειται να κάνει μια σύγκρουση με τη γη ας πούμε σε 10, 20 χρόνια αν ανακαλυφθεί τότε υπάρχει η δυνατότητα να προσγειώσει κανείς ένα διαστημόπλοιο στην επιφάνεια του αστεροειδούς- γεγονός που έχει ήδη γίνει . Προσγειώσαμε εμείς το διαστημόπλοιο ΝEAR στον αστεροειδή EROS πριν δέκα χρόνια περίπου και το μόνο που θα χρειαστεί είναι να γίνει μια αλλαγή της τροχιάς του αστεροειδούς με ίγα ας πούμε χιλιοστά το δευτερόλεπτο στην αλλαγή της ταχύτητάς του. Και με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθεί η σύγκρουση αλλά εξαρτάται πόσα χρόνια πριν είναι γνωστό ότι πρόκειται ο οποιοσδήποτε αστεροειδής να βρίσκεται σε μια τροχιά η οποία θα επιφέρει μια σύγκρουση.
  Γ.Μ.: Θεωρείτε δηλαδή  ότι είμαστε εκτεθειμένοι απέναντι σε τέτοια φαινόμενα;
 

 Δρ. Κριμιζής: Στην προκειμένη περίπτωση είμαστε τυφλοί μπροστά σε τέτοια φαινόμενα και ειδικά όταν κάτι παρουσιαστεί και υπολογιστεί ότι θα γίνει μια σύγκρουση σε 5 χρόνια. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας που έχουμε την δυνατότητα να αποφύγουμε αυτή την καταστροφή. Και παρά ταύτα δεν υπάρχει μια παγκόσμια προσπάθεια να οργανωθεί η ανθρωπότητα,  για να αντιμετωπίσει αυτόν τον κίνδυνο από το διάστημα