Γράφει ο Μάριος ΔημόπουλοςΟι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να δημιουργήσουν κινδυνολογώντας ένα δήθεν πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης, τις στατίνες. Χειραγωγούμενοι γιατροί συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα της “φυσιολογικής / επιτρεπτής” χοληστερίνης. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα της χοληστερίνης μας και να προστατευτούμε δήθεν από την καρδιοπάθεια. Οι στατίνες όμως....
αποδεικνύονται πολύ επικίνδυνες για την υγεία μας. Μπορούν να προκαλέσουν τερατογένεση, θάνατο (μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση), μυοπάθεια, αμνησία, βίαιη συμπεριφορά και αυτοκτονία, πολυνευροπάθεια, ανικανότητα, ηπατική βλάβη, διαβήτη τύπου II, καρδιακή ανεπάρκεια και καρκίνο.
Πίσω από όλα αυτά κρύβονται βέβαια τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Οι στατίνες είναι τα φάρμακα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα κέρδη των φαρμακευτικών έφτασαν – σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα – τα 26 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς αποδεικνύεται ότι είναι ένα πολύ επικερδές επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες…
Στατίνες και οικονομικά συμφέροντα
Οι επιστήμονες συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα της “φυσιολογικής / επιτρεπτής” χοληστερίνης. Έτσι, ενώ τα “φυσιολογικά” επίπεδα της LDL θεωρούνται στο 100 με 115 mg/dl, νέες οδηγίες τα κατεβάζουν ακόμα πιο χαμηλά, στα 50 με 70 mg/dl. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα της χοληστερίνης και να προστατευτούμε από την καρδιοπάθεια. Πίσω από αυτές τις οδηγίες κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα.
Ας δούμε τι αποκαλύπτει ένα δημοσίευμα της Washington Post, το οποίο υπογράφει ο Jerome Kassirer, εκδότης του New England Journal of Medicine και καθηγητής στο Tufts University School of Medicine:
“Το National Cholesterol Education Program (NCEP), τμήμα του National Institute of Health, αποκάλυψε σκληρότερες οδηγίες για τα επίπεδα της χοληστερίνης – οδηγίες τόσο αυστηρές που εκατομμύρια Αμερικανοί ευρισκόμενοι σε κίνδυνο για καρδιοπάθεια θα πρέπει να πάρουν στατίνες, για να φτάσουν τα νέα χαμηλότερα όρια. Αυτό που το NCEP δεν αποκάλυψε ήταν ότι τα περισσότερα μέλη του πάνελ που βοήθησαν να γραφτούν οι συστάσεις είχαν οικονομικούς δεσμούς με τις φαρμακευτικές εταιρείες που ήθελαν να κερδίσουν τεράστια από την αυξημένη χρήση στατινών.
Επικριτές αμέσως διαμαρτυρήθηκαν για τους κρυφούς οικονομικούς δεσμούς και ζήτησαν αποκάλυψη. Μέσα στις επόμενες ημέρες οι σπόνσορες των οδηγιών – το NIH, η American Heart Association (AHA) και το American College of Cardiology (ACC) – δημοσίευσαν τις αποκαλύψεις στην ιστοσελίδα του NCEP. Η έκταση των συνδέσεων ήταν εντυπωσιακή: από τα εννέα μέλη του πάνελ που έγραψαν τις οδηγίες τα έξι είχαν επιχορηγήσεις έρευνας από τουλάχιστον τρεις και σε μερικές περιπτώσεις από όλες τις πέντε εταιρείες παρασκευής στατινών. Μόνο ένα μέλος δεν είχε καθόλου οικονομικούς δεσμούς. Αυτό δεν φάνηκε τόσο καλό, και έτσι μετά από μια ημέρα ή περισσότερο ένα άλλο σημείωμα εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα, προσπαθώντας να κάνει τις οδηγίες να φαίνονται πιο αξιόπιστες”.
Τεράστια τα κέρδη των φαρμακευτικών
Οι στατίνες εμπορικά είναι γνωστές ως atorvastatin (Lipitor), fluvastatin (Lescol), lovastatin (Mevacor), pravastatin (Pravachol), simvastatin (Zocor) και rosuvastatin (Crestor).
Σύμφωνα με την American Heart Association πάνω από 105 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν επίπεδα ολικής χοληστερίνης 200 mg/dl ή υψηλότερα. Για τη φαρμακευτική βιομηχανία αυτό αντιστοιχεί σε 105 εκατομμύρια δυνητικούς πελάτες.
Με σκοπό το χρηματικό κέρδος οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν εκτοξεύσει μια τεράστια καμπάνια φόβου για τη χοληστερίνη. Αυτή η καμπάνια έχει πείσει όλο τον κόσμο ότι η LDL είναι κακή και ότι τα ολικά επίπεδα χοληστερίνης πρέπει να παραμένουν κάτω από 200 mg/dl για την πρόληψη της καρδιοπάθειας.
Οι επαγγελματίες κινδυνολόγοι του NCEP έχουν με επιτυχία δημιουργήσει ένα πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης γνωστά ως φιμπράτες και τη νεότερη τάξη φαρμάκων γνωστή ως στατίνες. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς αποδεικνύεται ότι είναι ένα μεγάλο επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες.
Οι στατίνες είναι τα φάρμακα που κάνουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης έφτασαν στις 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια πωλήσεις το 2002. Το 2004 το Lipitor έγινε το πρώτο συνταγογραφόμενο φάρμακο που έκανε περισσότερο από 10 δισεκατομμύρια ετήσιες πωλήσεις. Σήμερα το Forbes Magazine μας λέει ότι οι στατίνες κάνουν 26 δισεκατομμύρια πωλήσεις.
Σοβαρές οι παρενέργειες των στατινών
Τα φάρμακα που επεμβαίνουν στις φυσιολογικές σωματικές λειτουργίες συνήθως έχουν παρενέργειες και αυτό συμβαίνει και με τις στατίνες. Οι φαρμακοβιομηχανίες στατινών προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι παρενέργειες των στατινών είναι σπάνιες και ήπιες και αυτό είναι φυσικό να το κάνουν, διότι από τα φάρμακα αυτά έχουν μεγάλα κέρδη. Αυτά τα φάρμακα δίνονται σε εκατομμύρια ανθρώπους για μια ολόκληρη ζωή. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το 2002 το εισόδημα της Pfizer από την atorvastatin ήταν 9 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ μόνο.
Οι φαρμακοβιομηχανίες στατινών δεν αναφέρουν τους κινδύνους των φαρμάκων αυτών στους γιατρούς. Το BMJ (British Medical Journal) έχει αναφέρει ότι από 164 δοκιμές στατινών μόνο οι 48 ανέφεραν τον αριθμό των συμμετεχόντων και μία ή περισσότερες παρενέργειες που προκλήθηκαν από το φάρμακο (1). Μα είναι ιατρική αυτό; Υποτίθεται ότι η ιατρική φροντίζει για την υγεία των ανθρώπων, αλλά τελικά φαίνεται ότι η ιατρική είναι υποχείριο των φαρμακευτικών εταιρειών.
Τερατογενέσεις
Οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, διότι δεν έχουν ελεγχθεί σε έγκυες γυναίκες. Έτσι οι εταιρείες φαρμάκων αναγράφουν ότι το φάρμακο αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, για να είναι ασφαλείς. Ωστόσο υπάρχουν δεδομένα που δείχνουν ότι οι στατίνες προκαλούν ανωμαλίες εμβρύου. Τον Απρίλιο του 2004 ένα άρθρο δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine με τίτλο ‘Central nervous system and limb anomalies in case reports of first trimester statin exposure’.
Καθώς οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, δεν υπήρχαν πολλά δεδομένα. Κατάφεραν όμως να βρουν 178 περιπτώσεις. Αυτός ο αριθμός μειώθηκε μέσα από ξαφνικές αποβολές και απώλεια παρακολούθησης σε έναν τελικό αριθμό 52 επιβεβαιωμένων περιπτώσεων. Από αυτές τις 52 υπήρχαν 20 αναφορές για δυσμορφία, όπως σοβαρές ανωμαλίες του νευρικού συστήματος, μονόπλευρες ελλείψεις άκρων, σύνθετες ανωμαλίες κατωτέρων άκρων και πολλά άλλα.
Προκαλούν λοιπόν οι στατίνες τερατογένεση; 20 σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου σε 52 παιδιά είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό νούμερο. Πιστεύουμε ότι αυτή η μελέτη αποτελεί απόδειξη ότι οι στατίνες είναι εξαιρετικά επικίνδυνες στην εγκυμοσύνη και προκαλούν σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου, μια πεποίθηση που ενισχύεται από το γεγονός ότι οι ανωμαλίες ταιριάζουν με τις γνωστές επιδράσεις της αναστολής σύνθεσης χοληστερίνης στο έμβρυο.
Όμως και αυτό το αρνούνται οι φαρμακευτικές εταιρείες. Απλώς λένε ότι τα φάρμακα αυτά δεν έχουν ελεγχθεί στην εγκυμοσύνη. Δεν αναφέρουν ότι μπορεί να προκαλέσουν τερατογένεση.
Οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν
Οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο σε ανθρώπους.. Αυτό μπορούν να το κάνουν μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση, που είναι η διάλυση του σκελετικού μυός. Βασικά οι μύες διαλύονται, τα παραπροϊόντα από αυτή τη διαδικασία καταστρέφουν τα νεφρά και μπορεί να πεθάνετε από νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό βέβαια δεν είναι συνηθισμένο. Σύμφωνα με μια αναφορά στις ΗΠΑ υπήρχαν μόνο 871 αναφορές ραβδομυόλυσης με στατίνες, 38 από τις οποίες ήταν θανατηφόρες.
Λίγα χρόνια μετά την εισαγωγή της στατίνης Baycol της Bayer 50 ασθενείς που πήραν το φάρμακο αναφέρθηκαν ότι έχουν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια και η Bayer αναγκάστηκε να αποσύρει το φάρμακο από την αγορά. Σύμφωνα με μια πιο πρόσφατη αναφορά της Bayer περισσότεροι από 100 ασθενείς είχαν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια. Ο αριθμός των ασθενών που ήταν σε θεραπεία διάλυσης ή έχουν μεταμόσχευση νεφρού λόγω αυτής της παρενέργειας είναι άγνωστος.
Έχετε ποτέ ακούσει ότι οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν; Η απάντηση είναι πιθανόν όχι. Για σκεφτείτε τι θα γινόταν αν μια φυτική ουσία, μια βιταμίνη ή ένα βότανο, που μπορούσε να μειώσει τη χοληστερίνη είχε ως παρενέργεια, έστω και σπάνια, να προκαλέσει τον θάνατο σε ανθρώπους. Γιατί λοιπόν δεν έχετε ακούσει για αυτή την παρενέργεια των στατινών; Άρα ώς εδώ έχουμε δύο σοβαρές παρενέργειες που δεν έχετε ακούσει: τερατογένεση και ραβδομυόλυση που μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο. Ας προχωρήσουμε όμως και με άλλες παρενέργειες.
Μυοπάθεια
Το μεγάλο πρόβλημα με τις στατίνες δεν είναι ότι σκοτώνουν λίγες εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά ότι δημιουργούν μια τεράστια γκάμα από ανεπιθύμητες ενέργειες, πολλές από τις οποίες περνάνε απαρατήρητες. Αισθάνεστε κουρασμένοι; Νιώθετε μυϊκούς πόνους; Ακόμα και αν υποφέρετε από μια ολοκληρωμένη παρενέργεια, οι περισσότεροι γιατροί αρνούνται να πιστέψουν ότι αυτό μπορεί πιθανόν να έχει να κάνει με τις στατίνες που παίρνετε.
Αν και η ραβδομυόλυση είναι σπάνια, οι μυϊκοί πόνοι και η μυϊκή αδυναμία είναι σχετικά συχνοί με τη χρήση στατινών. Οι στατίνες μπλοκάρουν ένα ένζυμο που είναι απαραίτητο για την παραγωγή της mevalonate και η mevalonate είναι ο δομικός λίθος όχι μόνο για τη χοληστερίνη αλλά επίσης για ένα συστατικό που ονομάζεται συνένζυμο Q10. Αυτό το συστατικό βρίσκεται στα μιτοχόνδρια των κυττάρων μας. Δεν παράγεται ενέργεια χωρίς αυτό το ζωτικό μόριο και η σημασία του είναι μεγάλη για τα μυϊκά κύτταρα. Και τα μυϊκά παράπονα είναι η πιο συχνή παρενέργεια από θεραπεία με στατίνες.
Η επίσημη άποψη είναι ότι περίπου 1% των ανθρώπων που παίρνουν στατίνες θα υποφέρουν από μυϊκό πόνο ή αδυναμία. Ωστόσο υπάρχουν δεδομένα που δείχνουν ότι ο αριθμός των ανθρώπων πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο Dr. James K. Liao, διευθυντής του τμήματος μυϊκής ιατρικής έρευνας στο Brigham & Women’s Hospital, στη Βοστόνη και μεγάλος υποστηρικτής των στατινών, πιστεύει ότι οι μυϊκοί πόνοι είναι πολύ περισσότερο κοινοί και συμβαίνουν στο 15 με 20% των ασθενών του.
Μια ερευνητική ομάδα στην Αυστρία αποφάσισε να αναλύσει 111 ανθρώπους με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία που είχαν μπει σε θεραπεία με στατίνες και δεν παραπονέθηκαν για παρενέργειες. Οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν, αν υπήρχαν σημάδια μυϊκής βλάβης. Χρησιμοποίησαν ένα τεστ για εντοπισμό οξειδωτικής βλάβης και βρήκαν ότι 11 από τους ασθενείς είχαν σημαντικά βιοχημικά σημάδια οξειδωτικής βλάβης στους μύες τους.
Η ίδια ομάδα Αυστριακών ερευνητών ανακάλυψε ότι τα σχετιζόμενα με στατίνες μυϊκά προβλήματα είναι πολύ πιο πιθανό να συμβούν σε αυτούς που κάνουν πολύ άσκηση. Κοίταξαν μια ομάδα επαγγελματιών αθλητών με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία και βρήκαν ότι μόνο 20% από αυτούς μπορούσαν να ανεχθούν τη χρήση στατινών χωρίς να υποφέρουν από μυϊκούς πόνους και αδυναμία (2).
Ο Dr. Peter Langsjoen και η ομάδα του από το East Texas Medical Center βρήκαν ότι περισσότεροι από τους μισούς από 50 ασθενείς με καρδιοπάθεια που ήταν σε θεραπεία με στατίνη είχαν μυϊκά προβλήματα, τα οποία εξαφανίστηκαν στους περισσότερους από αυτούς, όταν σταμάτησαν να παίρνουν το φάρμακο (3).
Αμνησία
Μια άλλη παρενέργεια των στατινών είναι ότι μπορεί να προκαλέσει αμνησία και γενικότερα προβλήματα μνήμης. Φυσικά οι φαρμακευτικές εταιρείες στατινών αρνούνται να παραδεχτούν ότι τα φάρμακά τους προκαλούν μια τόσο σοβαρή παρενέργεια.
Ας δούμε την περίπτωση ενός γιατρού στις ΗΠΑ που ονομάζεται Duane Graveline. Είναι οικογενειακός γιατρός, αλλά έχει επίσης εκπαιδευτεί ως αστροναύτης στη NASA. Μερικά χρόνια πριν βρέθηκε ότι είχε υψηλά επίπεδα χοληστερίνης και άρχισε θεραπεία με στατίνη. Μετά από λίγο καιρό υπέφερε από ένα υψηλά συνταρακτικό επεισόδιο απώλειας μνήμης και έτσι σταμάτησε να παίρνει τη στατίνη. Δεν είχε επιπλέον προβλήματα τον επόμενο χρόνο και έτσι ο γιατρός του τον έπεισε να ξαναρχίσει τη στατίνη, και αυτός την ξανάρχισε. Σύντομα μετά από αυτό υπέφερε από μια πιο σοβαρή απώλεια μνήμης, κατά τη διάρκεια της οποίας γύρισε στα εφηβικά του χρόνια, ανίκανος να θυμηθεί ότι είχε εκπαιδευτεί ως γιατρός. Αφού επανάκτησε τη μνήμη του, ταρακουνήθηκε τόσο από όλο το επεισόδιο και σταμάτησε τις στατίνες.
Η διάγνωση των θεραπόντων γιατρών ήταν καθολική αμνησία αγνώστου αιτίας. Αρνούνταν να δεχτούν την πιθανότητα ότι η στατίνη μπορούσε να είναι η αιτία. Έτσι ο Dr. Graveline δημοσίευσε ένα γράμμα στην ιστοσελίδα που ονομαζόταν People’s Pharmacy ρωτώντας, αν κάποιος άλλος που έπαιρνε στατίνες, είχε υποφέρει από το ίδιο πράγμα. Αμέσως κατακλύστηκε από εκατοντάδες περιπτώσεις από ασθενείς που περιέγραφαν μια μεγάλη ποικιλία νοητικών παρενεργειών, από αμνησία και σοβαρή απώλεια μνήμης μέχρι σύγχυση και αποπροσανατολισμό – όλα συνδεόμενα με τις στατίνες, περισσότερο με την atorvastatin. Η απάντηση της συμβατικής ιατρικής κοινότητας ήταν ότι οι στατίνες είναι ασφαλείς και έχουν πολύ λίγες παρενέργειες.
Βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη, αυτοκτονία
Από τις αρχές της δεκαετίας του 60 αναγνωρίστηκε ότι οι άνθρωποι που έπαιρναν φάρμακα για τη μείωση της χοληστερίνης είχαν την τάση να πεθαίνουν πιο συχνά από βίαιους θανάτους, ατυχήματα, αυτοκτονία και άλλα παρόμοια. Αυτά είχαν θεωρηθεί τότε συμπτωματικά ευρήματα, διότι κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ένα χαμηλό επίπεδο χοληστερίνης μπορεί να συνδέεται με βίαιους θανάτους.
Πριν τριάντα χρόνια κανένας δεν ήξερε ότι η χοληστερίνη έχει να κάνει με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Αυτό παρά το γεγονός ότι ο εγκέφαλος περιέχει 25% του συνολικού ποσού χοληστερίνης στο σώμα και 2% του συνολικού βάρους του εγκεφάλου είναι χοληστερίνη. Ωστόσο έχει πρόσφατα ανακαλυφθεί ότι, αν θέλουμε ο εγκέφαλος να λειτουργήσει, χρειάζεται χοληστερίνη.
Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Dr. Frank Pfrieger εξέταζαν τη λειτουργία των νευρογλοιακών κυττάρων στον εγκέφαλο. Ήταν γνωστό ότι αυτά τα κύτταρα έχουν έναν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των συνάψεων (των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων). Ήταν επίσης γνωστό ότι τα νευρογλοιακά κύτταρα απελευθερώνουν ένα συστατικό, το οποίο επιτρέπει τις συνάψεις να σχηματιστούν και να λειτουργήσουν. Χωρίς αυτό το συστατικό ο εγκέφαλός μας θα ήταν σχεδόν εντελώς άχρηστος. Και ποιο είναι αυτό το θαυματουργό συστατικό; Οι ερευνητές πρότειναν ότι είναι η χοληστερίνη.
Είδατε λοιπόν ότι η χοληστερίνη δεν είναι κάτι κακό για το σώμα μας, αλλά κάτι απαραίτητο για την υγεία μας;
Σίγουρα οι περισσότεροι από εσάς γνωρίζεται τι είναι η σεροτονίνη. Το χαμηλό επίπεδο σεροτονίνης είναι μια από τις κύριες εγκεφαλικές ανωμαλίες που σχετίζονται με την κατάθλιψη. Και τι δουλειά έχει η σεροτονίνη με την χοληστερίνη; Εκτός από τη σημαντική λειτουργία της χοληστερίνης στον σχηματισμό συνάψεων έχει τώρα βρεθεί ότι τα χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης μειώνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
Η χαμηλή σεροτονίνη έχει επίσης συνδεθεί με βία και επιθετικότητα. Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Jian Zhang εξέτασαν τη σύνδεση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και της ιστορίας σχολικής βίας. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι “ανάμεσα στα μη αφρικανικής καταγωγής παιδιά στην Αμερική, η χαμηλή ολική χοληστερίνη συνδέεται με σχολική βία και αποβολή και ότι η χαμηλή ολική χοληστερίνη μπορεί να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για επιθετικότητα…Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης είναι σύμφωνα με την πλειονότητα των προηγούμενων μελετών που εξέταζαν τις σχέσεις μεταξύ χαμηλής χοληστερίνης και διάφορων μορφών επιθετικότητας στους ενήλικες”.
Το Royal College of Psychiatry δημοσίευσε μια μελέτη που εξέταζε το ρόλο της χοληστερίνης στην κατάθλιψη και στην αυτοκτονία. Ο τίτλος της μελέτης ήταν “Low cholesterol may indicate risk of suicide” (Η χαμηλή χοληστερίνη ίσως δείχνει κίνδυνο αυτοκτονίας). Η χαμηλή χοληστερίνη μπορεί με κάποιο τρόπο να επιδρά στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Θεωρείται ότι η χοληστερίνη μπορεί να επιδράσει στη σεροτονίνη, έναν νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο, τα χαμηλά επίπεδα του οποίου συνδέονται όχι μόνο με κατάθλιψη και αυτοκτονία, αλλά επίσης με επιθετικότητα και παρορμητικότητα.
Σε μια επιθεώρηση δοκιμών που έγιναν πριν την εισαγωγή των στατινών ο Matthew Muldoon και η ομάδα του από το πανεπιστήμιο του Pittsburgh στην Pensylvania βρήκαν ότι ένας μεγάλος αριθμός θεραπευμένων ατόμων πέθαναν από βία ή αυτοκτονία (4). Επίσης επισήμαναν ότι χαμηλή χοληστερίνη φαίνεται συχνότερα σε εγκληματίες και σε ανθρώπους με ασθένειες βίας ή επιθετική συμπεριφορά.
Ο David Horrobin, πρώην εκδότης του Medical Hypotheses, έγραψε ότι οι πιο σοβαρές συνέπειες των μέτρων μείωσης της χοληστερίνης δεν είναι εμφανείς. Αν χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης προκαλούν βία και κατάθλιψη, τότε η επέμβαση για μείωση της χοληστερίνης σε μεγάλη κλίμακα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια γενική στροφή σε πιο βίαια πρότυπα συμπεριφοράς. Η αυξημένη αυτή βία έχει ως αποτέλεσμα περισσότερη επιθετικότητα στη δουλειά και στην οικογένεια, περισσότερη παιδική κακομεταχείριση και περισσότερο ξυλοδαρμό γυναικών. Τέτοια γεγονότα δεν καταγράφονται στις δοκιμές.
Τα συμπεράσματα του Muldoon και των συνεργατών του ενισχύθηκαν από μια σουηδική έρευνα περισσότερων από 50.000 ατόμων που παρακολουθήθηκαν για 20 χρόνια (5). Κατά τη διάρκεια των έξι πρώτων χρόνων διαπράχθηκαν πέντε φορές περισσότερες αυτοκτονίες από αυτούς των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλή σε σύγκριση με αυτούς των οποίων η χοληστερίνη ήταν υψηλή.
Στη μελέτη Framingham αυτοί των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλότερη είχαν χαμηλότερο βαθμό προσοχής, συγκέντρωσης και ευχέρειας λόγου από τους άλλους (6).
Η Beatrice Golomb, καθηγήτρια ιατρικής στο πανεπιστήμιο της California στο San Diego, έχει αφιερώσει πολύ από τις έρευνές της στις παρενέργειες των στατινών και είναι η πιο καλά πληροφορημένη ερευνήτρια σε αυτό τον τομέα. Σε μια σχολαστική ανάλυση όλων των προηγούμενων μελετών σε αυτό το θέμα, συμπέρανε ότι η σύνδεση είναι αιτιολογική και ότι ο κίνδυνος της πρόκλησης βίαιης συμπεριφοράς πρέπει να λαμβάνεται υπόψη πριν οι γιατροί συμβουλέψουν μέτρα μείωσης της χοληστερίνης (7). Ανέφερε επίσης ασθενείς με σοβαρή ευερεθιστότητα στη θεραπεία στατινών. Όλοι αυτοί ξαναβρήκαν τη φυσική τους, πιο υπομονετική προσωπικότητα μετά τη διακοπή της θεραπείας και τα συμπτώματα επανεμφανίστηκαν, όταν ξανάρχισαν τη θεραπεία με τα φάρμακα (8).
Πολυνευροπάθεια
Η πολυνευροπάθεια, γνωστή επίσης ως περιφερική νευροπάθεια, χαρακτηρίζεται από δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία στη χρήση των βραχιόνων, των χεριών και των ποδιών. αλλαγές αίσθησης (συνήθως στους βραχίονες, στα χέρια και στα πόδια) όπως πόνο, κάψιμο, τσούξιμο, μούδιασμα και μειωμένη αίσθηση, δυσκολία στην κατάποση, απώλεια λειτουργίας μυών ή αίσθησης στους μύες, πόνο στις αρθρώσεις, βραχνάδα ή αλλαγές στη φωνή και κόπωση
Ερευνητές που μελέτησαν μισό εκατομμύριο ανθρώπους στη Δανία βρήκαν ότι αυτοί που πήραν στατίνες ήταν σημαντικά πιο πιθανό να αναπτύξουν πολυνευροπάθεια. Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο American Academy of Neurology οι ερευνητές βρήκαν ότι οι ασθενείς που θεραπεύτηκαν με στατίνες για δύο ή περισσότερα χρόνια είχαν 2.640% αύξηση στον κίνδυνο ιδιοπαθούς (που προκαλείται από ένα φάρμακο) πολυνευροπάθειας.
Ανικανότητα
Στο St. Thomas Hospital στο Λονδίνο ο Dr. Anthony Wierbicki και η ομάδα του ρώτησαν άνδρες καρδιοπαθείς, που επρόκειτο να ξεκινήσουν θεραπεία με στατίνη για τις σεξουαλικές τους λειτουργίες. Μετά από λίγους μήνες θεραπείας με στατίνη ένας στους πέντε ασθενείς σημείωσε σημαντική πτώση της σεξουαλικής του ικανότητας.
Ηπατική βλάβη
Η ηπατική βλάβη είναι πολύ συχνή, αν και όχι σοβαρή. Κυρίως παίρνει τη μορφή ανεβασμένων επιπέδων ένζυμων ήπατος στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτά φεύγουν, όταν σταματάτε να παίρνετε τις στατίνες. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας από στατίνες, αλλά αυτές είναι σχετικά σπάνιες.
Καρκίνος
Οι ερευνητές Thomas Newman και ο Stephen Hulley από το πανεπιστήμιο της California σε μια μελέτη τους που δημοσιεύτηκε το 1996 στο Journal of the American Medical Association αναφέρουν: “Όλα τα μέλη από τα δύο πιο δημοφιλή είδη φαρμάκων που μειώνουν τα λιπίδια (οι φιμπράτες και οι στατίνες) προκαλούν καρκίνο σε τρωκτικά, σε μερικές περιπτώσεις σε επίπεδα έκθεσης των ζώων κοντά σε αυτά που συνταγογραφούνται στους ανθρώπους…Εικασία αυτής της απόδειξης καρκινογένεσης από τα τρωκτικά στους ανθρώπους είναι μια αβέβαιη διαδικασία. Μακρόχρονες κλινικές δοκιμές και προσεκτική παρακολούθηση χρειάζονται τις επόμενες δεκαετίες, για να διαπιστωθεί αν τα φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερίνη προκαλούν καρκίνο στους ανθρώπους. Στο μεταξύ τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε ζώα και ανθρώπους προτείνουν ότι η θεραπεία με φάρμακα που μειώνουν τα λιπίδια, ιδιαίτερα με τις φιμπράτες και τις στατίνες, θα πρέπει να αποφεύγονται εκτός από ασθενείς με υψηλό βραχύχρονο κίνδυνο καρδιαγγειακής ασθένειας” (9).
Οι εν λόγω επιστήμονες αναρωτήθηκαν γιατί τα φάρμακα αυτά έχουν εγκριθεί από τον FDA. Επειδή η κρυφή περίοδος μεταξύ της έκθεσης σε ένα καρκινογόνο και της συχνότητας κλινικού καρκίνου σε ανθρώπους μπορεί να είναι 20 χρόνια ή περισσότερο, η έλλειψη κάποιας ελεγχόμενης δοκιμής αυτής της διάρκειας σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε αν η θεραπεία με στατίνες θα οδηγήσει σε ένα αυξημένο ποσοστό καρκίνου τις επόμενες δεκαετίες. Για τον λόγο αυτόν οι Drs Newman και Hulley συνέστησαν ότι οι στατίνες πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για ασθενείς με πολύ υψηλό κίνδυνο για καρδιοπάθεια και να αποφεύγονται από άτομα με προσδόκιμο ζωής περισσότερο από δέκα με είκοσι χρόνια. Υγιείς άνθρωποι με υψηλή χοληστερίνη ως μόνο παράγοντα κινδύνου ανήκουν στην τελευταία κατηγορία. Οι φαρμακευτικές εταιρείες στατινών όμως σε αυτή την κατηγορία ατόμων αποβλέπουν, για να αυξήσουν τα κέρδη τους.
Αυτή η παρενέργεια απετέλεσε απειλή για τα οικονομικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών στατινών. Όχι μόνο δεν αποσιώπησαν το γεγονός ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο σε πειραματόζωα, αλλά έχουν οργανώσει μελέτες που δείχνουν ότι οι στατίνες, αντί να προκαλούν καρκίνο, στην πραγματικότητα τον προλαμβάνουν. Η είδηση αυτή, ότι δήθεν οι στατίνες προλαμβάνουν τον καρκίνο, δημοσιεύτηκε σε πολλά έντυπα.
Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Έγινε μια μετα-ανάλυση των δοκιμών στατινών και δημοσιεύτηκε στο JAMA, που εξέταζε για επίδραση στον καρκίνο. Ας δούμε τι αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα: “Στην παρούσα μετα-ανάλυσή μας οι στατίνες δεν μείωσαν τη συχνότητα του καρκίνου ή των θανάτων από καρκίνο. Δεν σημειώθηκαν μειώσεις για τους καρκίνους του μαστού, του παχέος εντέρου, του γαστρεντερικού σωλήνα, του προστάτη, της αναπνευστικής οδού και του δέρματος (μελάνωμα), όταν χρησιμοποιήθηκαν στατίνες…οι ασθενείς στη μετα-ανάλυσή μας θεραπεύτηκαν κυρίως με simvastatin και pravastatin.
Αξιολογήσαμε την pravastatin μόνη και την simvastatin μόνη στη συχνότητα καρκίνου και στους θανάτους από καρκίνο και δεν βρήκαμε επίδραση”.
Έτσι, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι στατίνες προστατεύουν από τον καρκίνο, υπάρχουν αποδείξεις ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο. Μια μεγάλη δοκιμή στατινών στην Ιαπωνία, η μελέτη J-LIT, βρήκε ένα μικρό ποσοστό ασθενών που ήταν υπερανταποκρινόμενοι στη simvastatin, δηλαδή τα επίπεδα της LDL τους έπεφταν πολύ, όταν τους δινόταν το φάρμακο. Σε αυτή την ομάδα υπήρξε σημαντική αύξηση στους θανάτους από καρκίνο. Στη μελέτη PROSPER – σε μια από τις λίγες δοκιμές στατινών που έγιναν σε ηλικιωμένους ανθρώπους – υπήρξαν 24 περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου στην ομάδα στατινών από ό, τι στην ομάδα placebo. Στη μελέτη CARE υπήρξαν 12 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού στην ομάδα στατινών έναντι μίας περίπτωσης στην ομάδα placebo. Όλα αυτά βέβαια δεν αποτελούν σίγουρη απόδειξη ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο.
Στις δύο πρώτες δοκιμές simvastatin 4S και HPS περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα θεραπείας είχαν έναν καρκίνο του δέρματος που δεν ήταν μελάνωμα.
Μια ομάδα Ιαπώνων ερευνητών σε πέντε νοσοκομεία στο Τόκυο μελέτησαν αν καρκινοπαθείς είχαν θεραπευτεί με στατίνες περισσότερο από άλλους ανθρώπους.
Για αυτόν τον σκοπό επέλεξαν ασθενείς με διάφορες μορφές καρκίνων του λεμφικού και άτομα ελέγχου της ίδιας ηλικίας και φύλου που μπήκαν σε άλλα τμήματα των νοσοκομείων την ίδια περίοδο για άλλες ασθένειες. Αυτό που βρήκαν ήταν ότι σε σύγκριση με τους ασθενείς ελέγχου σχεδόν διπλάσιοι καρκινοπαθείς ήταν σε θεραπεία με στατίνες (10). Η μελέτη τους καθαρά έδειξε ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του λεμφικού μετά από τέσσερα ή πέντε χρόνια θεραπείας.
Στη δοκιμή SEAS ένα νέο φάρμακο που ονομάζεται ezetimibe προστέθηκε σε μια δόση του simvastatin (11). Το ezetimible χαμηλώνει τη χοληστερίνη εμποδίζοντας την απορρόφησή του από το έντερο. Η συνδυασμένη επίδραση των δύο αυτών φαρμάκων ήταν αποτελεσματική, επειδή η χοληστερίνη μειώθηκε περισσότερο από 60%. Μετά από τέσσερα περίπου χρόνια 11,1% στην ομάδα θεραπείας είχαν καρκίνο έναντι 7,5% στην ομάδα ελέγχου που δεν θεραπεύτηκε.
Αλλά και τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης φιμπράτες μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στους ανθρώπους. Η Dr. Gloria Troendle, υποδιευθύντρια στο Division of Metabolism and Endocrine Drug Products (Τομέας φαρμακευτικών προϊόντων για τον μεταβολισμό και το ενδοκρινικό σύστημα) για τον FDA, σημείωσε ότι το φάρμακο μείωσης της χοληστερίνης gemfibrozil ανήκε στην κατηγορία φαρμάκων, τα οποία επανειλημμένα έχουν φανεί ότι αυξάνουν τα ποσοστά θανάτου ανάμεσα στους χρήστες. Η Dr. Troendle ανέφερε επίσης ότι ο FDA έχει εγκρίνει για μακρόχρονη χρήση ένα φάρμακο σαν το gemfibrozil, το οποίο προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους.
Και άλλοι επιστήμονες είχαν τις ίδιες ανησυχίες για το gemfibrozil. Η Elizabeth Barbehenn, PhD, συμπέρανε στο FDA: “Οι φιμπράτες πρέπει να θεωρούνται δυνητικά καρκινογόνα για τους ανθρώπους”.
Αλλά με ποιον μηχανισμό τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης προκαλούν καρκίνο; Ο Dr. Michael Simons του Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess στη Βοστόνη σε ένα δημοσίευμά του στο Nature Medicine δείχνει ότι οι στατίνες μιμούνται ένα συστατικό γνωστό ως VEGF (vascular endothelial growth factors = αγγειακοί ενδοθηλιακοί παράγοντες ανάπτυξης). Το VEGF προάγει την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων, μια διαδικασία γνωστή ως αγγειογένεση. Ενώ η αγγειογένεση μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αρτηριών, το όφελος γρήγορα ακυρώνεται από τη δυνατότητα για ανάπτυξη καρκίνου (12).
Το British Journal of Cancer αναφέρει ότι το VEGF παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου του κόλου ορθού. Για αυτούς που έχουν ήδη όγκους το VEGF και τα συστατικά που μιμούνται το VEGF μειώνουν σημαντικά τον χρόνο επιβίωσης αυτών των ανθρώπων (13).
Καρδιακή ανεπάρκεια
Το συνένζυμο Q10 (CoQ10) βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα, παντού στο σώμα, για αυτό και ονομάζεται ubiquinone. Βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις σε κύτταρα υψηλής ενέργειας όπως τα μυϊκά, και ιδιαίτερα στα καρδιακά μυϊκά κύτταρα, όπου παίζει έναν κύριο ρόλο στην παραγωγή της ATP. Η ATP είναι για ένα κύτταρο ό, τι είναι το καύσιμο για ένα αυτοκίνητο. Η μετατροπή της ATP σε ADP απελευθερώνει την ενέργεια που τα κύτταρα χρειάζονται, για να δουλέψουν.
Όταν η ATP τελειώνει, το κύτταρο πεθαίνει. Κάτι που σημαίνει ότι η μείωση στην παραγωγή της ATP μπορεί να είναι ένα σοβαρό πράγμα. Ιδιαίτερα στους μύες της καρδιάς, τους μύες που δεν μπορούν ποτέ να ξεκουραστούν. Μελέτες σε ζώα και σε ανθρώπους έχουν δείξει ότι μειωμένα επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Το CoQ10 και η χοληστερίνη μοιράζονται έναν βιοσυνθετικό δρόμο. Και τα δύο προέρχονται από το ακετυλοσυνένζυμο Α (Acetyl CoA) και, αν σταματήσεις την HMG CoA reductase, δεν μειώνεις μόνο τη σύνθεση της χοληστερίνης, μειώνεις επίσης και τη σύνθεση του CoQ10. Αν χαμηλά επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, και οι στατίνες μπλοκάρουν την παραγωγή του Q10, τότε οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια.
Το 1990 ο Karl Folkers, ο βιοχημικός που πρώτος περιέγραψε τη μοριακή δομή του Q10, ανέφερε ότι η lovastatin μείωσε τη συγκέντρωση του CoQ10. Αυτό που επίσης βρήκε ήταν ότι η λειτουργία της καρδιάς ζημιώνεται και ότι η θεραπεία με CoQ10 ήταν ικανή να τη βελτιώσει (14).
Εκτός από την πιθανότητα ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια μπλοκάροντας τη σύνθεση του CoQ10, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στην έκδοση της 3ης Δεκεμβρίου του 2003 στο Journal of the American College of Cardiology ανέφερε μια στενή σχέση μεταξύ χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και αυξημένης θνησιμότητας σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Η μελέτη διεξάχθηκε στην Κλινική Royal Brompton Chronic Heart Failure στο Λονδίνο. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα χοληστερίνης σε 400 ασθενείς με διάφορους βαθμούς καρδιακής ανεπάρκειας και παρακολούθησαν τα αποτελέσματά τους.
Βρήκαν ότι οι άνθρωποι με επίπεδα χοληστερίνης κάτω των 193,3 mg/dl είχαν διπλό με τριπλό αυξημένο κίνδυνο να πεθάνουν σε σύγκριση με αυτούς των οποίων τα επίπεδα χοληστερίνης ήταν υψηλότερα.
Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχουν δύο μηχανισμοί με τους οποίους οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια. Πρώτον, μπλοκάροντας το CoQ10 και έτσι μειώνοντας την παραγωγή ενέργειας του καρδιακού μυός. Δεύτερον, μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερίνης. Υπάρχουν καρδιολόγοι που πιστεύουν ότι η σύγχρονη απότομη αύξηση της καρδιακής ανεπάρκειας στον δυτικό κόσμο είναι αποτέλεσμα της χρήσης στατινών.
Οι στατίνες στο πόσιμο νερό;
Ο Dr. John Reckless, πρόεδρος της Heart UK και διευθυντής στο τμήμα ενδοκρινολογίας στο Bath University, ανέφερε: “Όλος ο πληθυσμός πρέπει να ακολουθήσει δίαιτα, τρόπο ζωής και μέτρα απώλειας βάρους. Δεν πρέπει να έχουμε τα υψηλά σε λίπη γεύματά μας και δεν πρέπει να έχουμε καθιστική ζωή, όλοι θα ασκούμαστε κ.λπ. Φυσικά όλοι τα χρειαζόμαστε αυτά. Αλλά από την άλλη πολλοί περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται στατίνες από αυτούς που τώρα τις παίρνουν. Έτσι πιθανόν οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να έχουν τις στατίνες τους, αν όχι ίσως στο νερό που πίνουν, με το νερό που πίνουν”. Καταλάβατε λοιπόν που το πάνε; Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα λαμβάνουν στατίνες και όχι μόνο αυτό, θα βάλουν τις στατίνες και στο νερό που πίνουμε, όπως στην Αμερική βάζουν στο νερό φθόριο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Law MR., et al., Quantifying effect of statins on low-density lipoprotein cholesterol, ischaemic heart disease, and stroke: systematic review and meta-analysis, British Medical Journal 326 (7404), 1423, 2003
2. Sinzinger H., et al., J Cardiovasc Pharm 40, 163-171, 2002; Sinzinger H., O’Grady J., Br J Clin Pharmacol 57, 525-528, 2004
3. Langsjoen PH., et al., Biofactors 25, 147-152, 2005
4. Muldoon MF., et al., BMJ 301, 309-314, 1990
5. Morgan RE., et al., Lancet 341, 75-79, 1993
6. Elias PK., et al., Psychosom Med 67, 24-30, 2005
7. Golomb BA., Ann Intern Med 128, 478-487, 1998
8. Golomb BA., Kane T., Dimsdale JE., QJM 97, 229-235, 2004
9. Newman TB., Hulley SB., Carcinogenicity of lipid-lowering drugs, Journal of the American Medical Association 27, 55-60, 1996
10. Iwata H., et al., Cancer Science 97, 133-138, 2006
11. Rossebo AB., et al., N Engl J Med 359, 1343-1356
12. Nature Medicine 6, 965-966, 1004-1010, September, 2000
13. Akagi K., et al., Vascular endothelial growth factor-C (VEGF-C) expression in human colorectal cancer tissues, Br J Cancer, 83 (7), 887-891, 2000
14. Folkers K., et al., Proc Natl Acad Sci USA 87, 8931-8934, 1990
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο διαδυκτιακό περιοδικό “Ελεύθερη Έρευνα”και αποτελείται από αποσπάσματα από το βιβλίο του Μάριου Δημόπουλου “Χοληστερίνη: Ένας σύγχρονος μύθος” (έκδ. Etra Publishing, Αθήνα, 2011).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Από τότε που εκδόθηκε το βιβλίο μου “Χοληστερίνη: Ένας σύγχρονος μύθος” δημοσιεύθηκαν δύο νέες έρευνες που επιβεβαιώνουν τα όσα έχω υποστηρίξει για την επικινδυνότητα των στατινών για την ανθρώπινη υγεία.
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση έχει δείξει ότι η λήψη στατινών συνδέεται με κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη τύπου II. Οι ερευνητές εξέτασαν πέντε διαφορετικές κλινικές δοκιμές, που αφορούσαν περισσότερους από 32.000 ανθρώπους. Οι ερευνητές βρήκαν ότι όσο υψηλότερη ήταν η δόση των στατινών που λαμβάνονταν, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο κίνδυνος για διαβήτη. Συγκεκριμένα η υψηλή δοσολογία στατινών συνδέθηκε με αύξηση ώς 12% των νέων περιστατικών διαβήτη (Preiss D., et al., Risk of incident diabetes with intensive-dose compared with moderate-dose statin therapy a meta-analysis, JAMA, 305, 24, 2556-2564, June 2011).
Μια πρόσφατη μελέτη θέλησε να καθορίσει αν η χρήση των στατινών συνδεόταν με κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Οι ερευνητές εξέτασαν 400 ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που είχαν διαγνωσθεί κατά τη διάρκεια της περιόδου μεταξύ 2005 και 2008. Οι ερευνητές βρήκαν ότι η χρήση οποιασδήποτε στατίνης σε οποιαδήποτε ποσότητα συνδέθηκε με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη (Chang C.C., Ho S.C., Chiu H.F., Yang C.Y., Statins increase the risk of prostate cancer: a population-based case-control study, Prostate, 71, 16, 1818-1824, Dec. 2011).
-Ο κ. Μάριος Δημόπουλος είναι Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου